Εργάτες στα λατομεία της Σερίφου, τέλος του 1880.
automatic translation: English | Français | Italiano | Español
Στέκεστε μπροστά στο μνημείο των εξεγερμένων Σεριφιωτών του 1916.
Λίγα λόγια για το κλίμα της εποχής: Στα τέλη του 19ου αιώνα ιδρύεται η γαλλική μεταλλευτική εταιρεία "Σέριφος-Σπηλλιαζέζα" η οποία και εκμισθώνει τα μεταλλεία Σερίφου στον γερμανό μεταλλειολόγο Αιμίλιο Γρώμανν. Στα πρώτα χρόνια η λειτουργία της εταιρείας πρέπει να ήταν δύσκολη, όμως σταδιακά από το 1890 η μεταλλευτική δραστηριότητα αρχίζει να γνωρίζει άνθηση λόγω της ανόδου της διεθνούς οικονομίας με συνέπεια να αυξάνεται και η ζήτηση σε ακατέργαστα μέταλλα. Η οικονομική ευρωστία που γνωρίζει η εταιρεία στη Σέριφο στις αρχές του 20ου αιώνα δεν φαίνεται να βοηθά στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου των μεταλλωρύχων.
Το 1906 ο Αιμίλιος πεθαίνει και τον διαδέχεται ο γιος του Γεώργιος Γρώμανν. Την ίδια περίοδο η ελληνική μεταλλευτική βιομηχανία μπαίνει σε κρίση που σχετίζεται με τον διεθνή ανταγωνισμό και τη μειωμένη ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εταιρειών. Αυτό οδηγεί στον περιορισμό της εξορυκτικής δραστηριότητας, στη μείωση των απασχολούμενων εργατών και στην συμπίεση των μισθών προς τα κάτω. Η οικονομικές δυσκολίες σε συνδυασμό με τις ιδεολογικές ζυμώσεις που γίνονται εκείνη την εποχή στους χώρους των εργαζομένων σχετίζονται με τις απεργίες που ξεσπούν σε διάφορα μεταλλεία της Ελλάδας, όπως στο Λαύριο (1910), στην Κύμη (1912) και τελικά στη Σέριφο το 1916.
Εργάτες στα λατομεία της Σερίφου, τέλος του 1880.
Οδεύοντας προς την εξέγερση: Οι συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων στη Σέριφο ήταν δύσκολες. Φαίνεται ότι η συμπεριφορά των Γρώμμαν προς τους εργάτες ήταν αυταρχική και, υποβοηθούμενοι από τις τοπικές αρχές, είχαν καταφέρει να ελέγχουν τη ζωή του νησιού εκμεταλλευόμενοι την ένδεια των ντόπιων, οι οποίοι ήταν αναγκασμένοι να δουλεύουν στις μεταλλευτικές στοές για πολλές ώρες τη μέρα και για ελάχιστα χρήματα, θέτοντας συχνά τη ζωή τους σε κίνδυνο λόγω των συχνών κατολισθήσεων.
Το καλοκαίρι του 1916 οι Σεριφιώτες μεταλλωρύχοι αποφασίζουν να δημιουργήσουν σωματείο ώστε να διεκδικήσουν συντονισμένα από την εργοδοσία οκτάωρη εργασία, ασφαλείς συνθήκες εργασίας και αύξηση του ημερομίσθιου. Δημιουργούν μία επιτροπή που καταφθάνει στην Αθήνα για να αναθέσει στον Κωσταντίνο Σπέρα, έναν μορφωμένο για την εποχή Σεριφιώτη, να αναλάβει την οργάνωση και σύσταση του σωματείου. Τον Ιούλιο του 1916, 460 μεταλλωρύχοι εγκρίνουν το καταστατικό και υποβάλλουν τα αιτήματά τους στον διευθυντή της εταιρείας "Σέριφος-Σπηλιαζέζα", ο οποίος, αρνούμενος να μπει σε διάλογο, διακόπτει τις εργασίες για να εξαναγκάσει τους εργάτες να υποκύψουν. Ενώ οι διάφοροι τρόφιμοι και μαγκουροφόροι της εταιρείας προσπαθούν να κάμψουν τις αντιδράσεις των εργατών, μία τριμελής επιτροπή του σωματείου μεταβαίνει στην Αθήνα και επιδίδει υπόμνημα στο Υπουργείο Οικονομικών καταγγέλλοντας την απουσία εφαρμογής των διατάξεων του μεταλλευτικού κανονισμού. Καθώς οι εργάτες προχωρούν σε γενική απεργία, η Κυβέρνηση των Αθηνών αποστέλλει έναν επιθεωρητή για να εξακριβώσει τις καταγγελίες των εργατών, ο οποίος φθάνοντας στα μεταλλωρυχεία της Σερίφου δεν διαπιστώνει παρατυπίες.
Φωτογραφία τραβηγμένη το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα που απεικονίζει τους μεταλλωρύχους στο πλάτωμα της σκάλας φόρτωσης εν ώρα δουλειάς.
Σε λίγες μέρες καταπλέει στο λιμάνι του Μεγάλου Λιβαδίου το ελληνικό φορτηγό πλοίο "Μαννούσι" για να φορτώσει μετάλλευμα. Οι εργάτες συγκεντρώνονται για να καθορίσουν τη στάση τους διότι με την άφιξη του καραβιού η εταιρεία είναι υποχρεωμένη -βάσει συμβολαίου- να φορτώσει εντός συγκεκριμένου χρόνου, πράγμα αδύνατο λόγω της απεργίας. Οι υπάλληλοι της εταιρείας προσπαθούν να παρασύρουν τους εργάτες να εργαστούν χωρίς αποτέλεσμα. Έτσι, ο διοικητής της εταιρείας, σε συνεννόηση με τον πρόεδρο της κοινότητας και τον ανθυπασπιστή της χωροφυλακής του νησιού, αποστέλλει τηλεγράφημα προς το Υπουργείο Εσωτερικών αναφέροντας ότι οι εργάτες έχουν πυρπολήσει τις αποθήκες και δεν πρόκειται πλέον περί απεργίας αλλά περί στασιαστικού κινήματος που χρίζει καταστολής. Ο Ειρηνοδίκης Σερίφου αρνείται να υπογράψει το ψευδές τηλεγράφημα και η είδηση αρχίζει να διαδίδεται μεταξύ των Σεριφιωτών. Οι απεργοί συνεδριάζουν και αποφασίζουν να παραμείνουν στις θέσεις τους παρά το τεταμένο κλίμα, φυλάσσοντας τα βαγόνια στο πλάτωμα της γέφυρας φόρτωσης.
"[...] Το απόγευμα της ημέρας εκείνης, της 20ης Αυγούστου, παραμονής των σκηνών που εκτυλίχθηκαν, αφού έληξε η συνεδρίαση, η επιτροπή πήγε στην περιοχή φόρτωσης, άλλαξε τους φρουρούς και ειδοποίησε τους απεργούς να πάνε στα χωριά για να προμηθευτούν τρόφιμα".
Τα αιματηρά γεγονότα που ακολουθούν αποτυπώνονται σε ένα σύντομο βιβλίο που έγραψε ο Σπέρας στις φυλακές της Σύρου τον Νοέμβριο του 1916 ("Η Απεργία της Σερίφου: Ήτοι Αφήγησις των αιματηρών σκηνών της 21ης Αυγούστου 1916 εις τα μεταλλωρυχεία του Μεγάλου Λειβαδίου της Σερίφου"). Ένα απόσπασμά του μπορείτε να διαβάσετε εδώ*.
Το μνημείο
Το μνημείο κατασκευάστηκε το 1984 με πρωτοβουλία του Συνδέσμου της "Αγ.Τριάδας". Η αναθηματική πλάκα αναφέρει ότι από τη συμπλοκή της 21ης Αυγούστου έχασαν τη ζωή τους τέσσερις εργάτες. Σύμφωνα όμως με τη μαρτυρία του Σπέρα, που έζησε τα γεγονότα από κοντά, κατά τη συμπλοκή μεταξύ των απεργών και της βασιλικής χωροφυλακής σκοτώθηκαν πέντε εργάτες (τέσσερις επί τόπου και ένας μετά από δύο μέρες από τα τραύματά του), τέσσερις αστυνομικοί (εκ των οποίων ο υπομοίραρχος και ο ενωμοτάρχης), και τραυματίστηκαν 38. Στην αναθηματική στήλη απουσιάζει το όνομα ενός ακόμη νεκρού εργάτη ο οποίος δεν πέρασε στην ιστορία επειδή ατύχησε να πεθάνει δύο μέρες μετά τη συμπλοκή. Τα ονόματα των αυτουργών για τα αιματηρά γεγονότα είναι γνωστά.
Κάθε χρόνο, στην επέτειο των γεγονότων, πραγματοποιείται συγκέντρωση και τιμάται η μνήμη των εξεγερμένων Σεριφιωτών που κέρδισαν τελικά το οκτάωρο.
Αύγουστος στα μέσα της δεκαετίας του '80. Η Φωτογραφία απεικονίζει το συγκεντρωμένο πλήθος επάνω και τριγύρω από το μνημείο κατά την ημέρα μνήμης των πεσόντων του 1916, (στα αριστερά ο εξώστης του διοικητηρίου, δεξιά η θάλασσα).
Το μνημείο στη σύγχρονη ιστορία του χωριού
Στις μέρες μας το μνημείο έχει παίξει κεντρικό ρόλο στη ζωή της νεολαίας του χωριού. Όπως θα δεις είναι ένας χώρος που μπορείς να καθίσεις (σχετικά) άνετα το βράδυ και από όπου μπορείς να εποπτεύεις το χωριό χωρίς να σε βλέπουν. Σε αυτό το μέρος αρκετές γενιές ανθρώπων έχουν συναντηθεί, έχουν συζητήσει, έχουν φιληθεί, έχουν ξαπλώσει ο ένας στην κοιλιά του άλλου κοιτώντας τ' αστέρια, έχουν σχολιάσει τη λάμπα της ΔΕΗ που χαλάει τη θέα προς τον ουρανό, έχουν κάνει πάρτι, έχουν χορέψει, και είναι ακόμη εδώ, ανάμεσά μας.
* Έχει καταβληθεί προσπάθεια να επικοινωνήσουμε με τους κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων του βιβλίου του Σπέρα. Το μικρό απόσπασμα διατίθεται για ιστορικούς λόγους και δεν είναι εμπορεύσιμο. Ελπίζουμε ότι ο Κώστας θα ήταν χαρούμενος με την επιλογή να δοθεί ένα μέρος του έργου του ελεύθερα στον επισκέπτη του Μεγάλου Λιβαδίου πάνω από 100 χρόνια μετά την αρχική του έκδοση.
Ο Σύλλογος Μεγάλου Λιβαδίου Σερίφου είναι ένας μη-κερδοσκοπικός σύλλογος που βασίζεται στην αυτο-οργάνωση των κατοίκων. Μεταξύ άλλων, προσπαθούμε να επιλύουμε τα προβλήματα που απασχολούν το χωριό, να αναβαθμίζουμε το περιβάλλον έχοντας ως γνώμονα την προστασία του ιστορικού, λαογραφικού και αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του τόπου, να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και να υλοποιούμε προγράμματα για τη σύσφιξη των κοινωνικών σχέσεων και την πολιτιστική δραστηριοποίηση των κατοίκων. Aν έχεις χρόνο, μπορείς να μας βοηθήσεις κάνοντας μία δωρεά. Καλή περιήγηση!
itcoin: 1BQ5YA29x9svihKSzEK5umNpywhpgEoFdx